Theo tờ trình của Chính phủ, dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) trình Quốc hội gồm 16 chương, 245 điều, trong đó giữ nguyên 28 điều; sửa đổi, 184 điều; bổ sung mới 41 điều và bãi bỏ 8 điều. Chính phủ đã gửi tới Quốc hội dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi). Trong hồ sơ có bản so sánh những nội dung mới của dự thảo Luật so với Luật Đất đai 2013.
Những chính sách mới, quan trọng của dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) bao gồm 11 nội dung chủ yếu sau.
Thứ nhất, quy định cụ thể quyền và trách nhiệm của Nhà nước; quyền, nghĩa vụ của công dân đối với đất đai:
Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) đã hoàn thiện các chế định về quyền của Nhà nước, xác định trách nhiệm của các cơ quan trong việc quy hoạch, kế hoạch, xác định mục đích, hạn mức và thời hạn sử dụng đất.
Dự thảo cũng đã hoàn thiện các quy định về thu hồi, trưng dụng, giao đất, cho thuê đất và công nhận quyền sử dụng đất; quyết định chính sách tài chính về đất đai; quy định quyền, nghĩa vụ của người sử dụng đất; điều tiết thị trường và nguồn thu từ đất.
Phân cấp mạnh mẽ về thẩm quyền gắn với kiểm tra, giám sát, quản lý thống nhất từ Trung ương đến địa phương. Quy định chính sách đất đai cho đồng bào dân tộc thiểu số.
Bổ sung quy định về vai trò, trách nhiệm của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên, quyền và nghĩa vụ của công dân đối với đất đai.
Thứ hai, hoàn thiện các quy định về các quyền của người sử dụng đất:
Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) đã bổ sung quy định quyền được thế chấp, cho thuê lại quyền thuê đất trong trường hợp trả tiền thuê đất hàng năm, bán tài sản thuộc sở hữu gắn liền với đất; quyền và nghĩa vụ sử dụng đất để xây dựng công trình ngầm, công trình trên không; các quy định về góp quyền sử dụng đất để xây dựng, chỉnh trang đô thị phục vụ lợi ích chung.
Dự thảo cũng bổ sung quy định người sử dụng đất nông nghiệp được chuyển đổi cơ cấu cây trồng, vật nuôi để nâng cao hiệu quả sử dụng đất.
Thứ ba, về quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất:
Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) bổ sung, hoàn thiện các quy định về nguyên tắc bảo đảm tính thống nhất với các quy hoạch ngành, lĩnh vực có sử dụng đất; hệ thống quy hoạch sử dụng đất bảo đảm đồng bộ ba cấp, trong đó quy hoạch sử dụng đất cấp huyện chi tiết đến từng thửa đất.
Bổ sung nội dung quy hoạch thể hiện được chỉ tiêu, không gian sử dụng đất; xác định khu vực sử dụng đất cần bảo vệ nghiêm ngặt, khu vực cần giữ ổn định, khu vực phát triển; định hướng phát triển các khu đô thị, khu công nghiệp, khu thương mại dịch vụ; đổi mới về phương pháp lập quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất.
Hoàn thiện các quy định về sự tham gia của người dân trong lập, giám sát thực hiện quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất; quyền của người sử dụng đất trong khu vực quy hoạch; trách nhiệm công khai thông tin; quy định về rà soát, điều chỉnh hoặc hủy bỏ dự án không có khả năng thực hiện.
Thứ tư, về thu hồi đất và chính sách bồi thường, hỗ trợ, tái định cư:
Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) đã quy định cụ thể điều kiện, tiêu chí, các trường hợp Nhà nước thu hồi đất để thực hiện các dự án phát triển kinh tế - xã hội vì lợi ích quốc gia, công cộng và trình tự, thủ tục bồi thường, hỗ trợ, tái định cư bảo đảm công khai, minh bạch trong thực thi và giám sát.
Đa dạng các hình thức bồi thường bằng đất hoặc bằng tiền, bằng nhà ở; giá đất bồi thường theo giá thị trường; công tác bồi thường, hỗ trợ, tái định cư phải thực hiện trước khi thu hồi đất.
Cụ thể hóa nguyên tắc người được tái định cư phải có chỗ ở mới, có thu nhập và điều kiện sống bằng hoặc tốt hơn nơi ở cũ thông qua quy định về tiêu chí hạ tầng kỹ thuật, hạ tầng xã hội, địa điểm tái định cư.
Bổ sung, hoàn thiện các chính sách hỗ trợ ổn định đời sống, đào tạo, chuyển đổi nghề, ổn định sản xuất kinh doanh.
Mở rộng thành phần Hội đồng bồi thường, hỗ trợ, tái định cư; quy định trách nhiệm, cách thức lấy ý kiến đối tượng bị thu hồi đất; tách nội dung bồi thường, hỗ trợ, tái định cư thành dự án riêng để thực hiện trước nhằm rút ngắn tiến độ thực hiện dự án.
Thứ năm, về giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng đất:
Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) đã quy định cụ thể về các trường hợp, điều kiện, tiêu chí giao đất, cho thuê đất không thông qua đấu giá, đấu thầu các dự án có sử dụng đất.
Quy định cụ thể các trường hợp thuê đất trả tiền một lần, thuê đất trả tiền hàng năm.
Phân cấp cho Hội đồng nhân dân cấp tỉnh quyết định chủ trương chuyển mục đích sử dụng đất trồng lúa, đất có rừng phòng hộ, đặc dụng. Hoàn thiện quy định về việc giao đất, cho thuê đất đối với tổ chức tôn giáo. Bổ sung quy định để doanh nghiệp vừa và nhỏ tiếp cận đất đai.
Thứ sáu, về cơ chế, chính sách tài chính, giá đất; điều tiết quan hệ giữa Nhà nước - thị trường - xã hội.
Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) bỏ quy định khung giá đất, quy định cụ thể nguyên tắc định giá đất phù hợp với giá trị thị trường; bảng giá đất được xây dựng định kỳ hàng năm.
Quy định các trường hợp áp dụng bảng giá đất, trong đó áp dụng bảng giá để tính thuế thu nhập khi chuyển quyền sử dụng đất.
Mở rộng thành phần Hội đồng thẩm định giá đất với sự tham gia của đại diện Hội đồng nhân dân, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, tổ chức tư vấn và chuyên gia về giá đất để đảm bảo độc lập, khách quan.
Phân cấp thẩm quyền cho UBND cấp huyện quyết định giá đất cụ thể phù hợp với thẩm quyền trong giao đất, cho thuê đất, chuyển mục đích sử dụng...
Hoàn thiện các quy định về miễn, giảm tiền sử dụng đất, tiền thuê đất, bổ sung các trường hợp miễn, giảm theo lĩnh vực, địa bàn ưu đãi đầu tư, các đối tượng chính sách.…
Thứ bảy, về phát triển quỹ đất, thị trường quyền sử dụng đất:
Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) bổ sung 01 chương về phát triển quỹ đất với các cơ chế công khai, minh bạch, hiệu quả để Nhà nước tạo quỹ đất, chủ động điều tiết cung - cầu thị trường, đấu giá quyền sử dụng đất.
Phát triển thị trường quyền sử dụng đất lành mạnh, ổn định thông qua các công cụ tài chính, chính sách thuế tăng thêm đối với các dự án chậm tiến độ, không đưa đất vào sử dụng; quy định các giao dịch về quyền sử dụng đất đối với các dự án kinh doanh bất động sản.
Thứ tám, về quản lý, sử dụng đất nông nghiệp; giải quyết những tồn tại hạn chế trong quản lý đất có nguồn gốc nông, lâm trường:
Mở rộng hạn mức nhận quyền sử dụng đất nông nghiệp của hộ gia đình, cá nhân không quá 15 lần hạn mức giao đất nông nghiệp và giao Hội đồng nhân dân cấp tỉnh quy định cụ thể.
Mở rộng đối tượng được nhận chuyển nhượng đất trồng lúa là tổ chức kinh tế, hộ gia đình, cá nhân không trực tiếp sản xuất nông nghiệp.
Quy định tích tụ, tập trung đất đai, cơ chế góp quyền sử dụng đất để sản xuất nông nghiệp quy mô lớn.
Quy định cụ thể về giải quyết đất ở, đất sản xuất cho đồng bào dân tộc thiểu số; xử lý thu hồi đất đối với các trường hợp đang cho thuê, cho mượn trái pháp luật, lấn chiếm.
Thứ chín, quy định về quản lý, sử dụng đất đa mục đích:
Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) bổ sung các quy định về quản lý, sử dụng đất ở, đất nông nghiệp kết hợp với thương mại, dịch vụ; đất dự án du lịch có yếu tố tâm linh; đất xây dựng công trình trên không, công trình ngầm, đất hình thành từ lấn biển; quy định về quản lý đất quốc phòng, an ninh kết hợp với kinh tế nhằm phát huy nguồn lực, tiềm năng đất đai.
Thứ mười, quy định về chuyển đổi số và cải cách hành chính:
Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) đã quy định về việc xây dựng, quản lý vận hành hệ thống thông tin, dữ liệu đất đai quốc gia tập trung, thống nhất, đa mục tiêu và kết nối liên thông. Nâng cao chỉ số tiếp cận đất đai, thực hiện thủ tục hành chính trên môi trường điện tử.
Thứ mười một là thanh tra, kiểm tra, giám sát, xử lý vi phạm; giải quyết tranh chấp, khiếu nại, tố cáo về đất đai:
Dự thảo Luật Đất đai (sửa đổi) bổ sung quy định về kiểm toán, kiểm tra chuyên ngành đất đai, hình thức đối thoại, hòa giải tại Tòa án; Quy định rõ thẩm quyền cơ quan giải quyết tranh chấp đất đai.
Hoàn thiện các cơ chế giám sát trong tổ chức thực thi chính sách, pháp luật ở từng cấp. Làm rõ phạm vi quy định của Luật Đất đai với các Luật khác.